Profesor Jerzy Jurkiewicz (1947 – 2021)
Z wielkim żalem dowiedzieliśmy się, że dnia 30 listopada 2021 roku niepodziewanie zmarł nasz Kolega, śp. prof. Jerzy Jurkiewicz, miał 74 lata.
Jerzy Jurkiewicz urodził się 22 lipca 1947 roku w Krakowie. W 1970 roku uzyskał stopień magistra fizyki, zaś w 1975 roku stopień doktora fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1987 Jerzy Jurkiewicz został doktorem habilitowanym, a w 1997 roku profesorem „belwederskim”. W latach 2009-2012 pełnił funkcję Dziekana Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ, był wieloletnim kierownikiem Zakładu Teorii Układów Złożonych w Instytucie Fizyki UJ, założycielem i kierownikiem Centrum Badań Systemów Złożonych im. Marka Kaca na UJ oraz członkiem Senatu UJ. W roku 2018 został nagrodzony „Laurem Jagiellońskim” za wybitne osiągnięcia naukowe. Profesor Jerzy Jurkiewicz był członkiem czynnym Wydziału III Nauk Ścisłych i Technicznych Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem Zarządu PAU w latach 2018 – 2021 i wieloletnim przewodniczącym Komisji Układów Złożonych PAU. Był inicjatorem i przewodniczącym Krakowskiego Konsorcjum Naukowego im. Mariana Smoluchowskiego, które w 2012 roku uzyskało status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW) w dziedzinie fizyki. Był także jednym z inicjatorów powstania, członkiem założycielem i byłym wiceprezesem zarządu Polskiego Towarzystwa Relatywistycznego.
Prof. Jerzy Jurkiewicz był jednym z najwybitniejszych polskich fizyków teoretyków, Uczonym o światowej sławie, specjalistą z zakresu teorii kwantowej grawitacji, teorii oddziaływań silnych, układów złożonych i macierzy przypadkowych, fizyki matematycznej i jej zastosowań oraz symulacji numerycznych układów kwantowych z wykorzystaniem tzw. regularyzacji sieciowej.
Prof. Jurkiewicz zasłynął, wraz z prof. Janem Ambjørnem i prof. Renatą Loll, jako twórca modelu kauzalnych dynamicznych triangulacji (CDT). Wcześniej, wspólnie z prof. Ambjørnem, opracował także model tzw. Euklidesowych Dynamicznych Triangulacji. Obydwa modele są próbą nieperturbacyjnego sformułowania teorii kwantowej grawitacji, której celem jest unifikacja dwóch fundamentalnych obszarów fizyki teoretycznej – mechaniki kwantowej i teorii grawitacji. Model CDT okazał się jednym z najbardziej obiecujących kierunków badań nad teorią kwantowej grawitacji, pozwalającym na analizę efektów kwantowo-grawitacyjnych przy użyciu zaawansowanych symulacji komputerowych. W szczególności, grupie badawczej kierowanej przez prof. Jurkiewicza udało się pokazać istnienie poprawnej granicy semiklasycznej modelu CDT zgodnej z teorią grawitacji Einsteina, jako jednym z pierwszych zaobserwować istnienie zależności efektywnego wymiaru kwantowej czasoprzestrzeni od skali (tzw. redukcja wymiarowa), wykazać obecność przejść fazowych wyższego rzędu w CDT co daje nadzieję na sformułowanie granicy ciągłej tego modelu, przeanalizować wpływ topologii czasoprzestrzeni na strukturę fazową CDT, wykazać istnienie nietrywialnego wpływu pól materii na topologię kwantowej czasoprzestrzeni. Oprócz prac dotyczących teorii kwantowej grawitacji, prof. Jerzy Jurkiewicz był również niezwykle aktywny na polu badań nad sieciowym sformułowaniem chromodynamiki kwantowej (lattice QCD) oraz nad teorią macierzy przypadkowych i jej zastosowaniem do analizy układów złożonych, m.in. w badaniu zjawisk fizycznych, ekonomicznych, rynków finansowych, zjawisk biologicznych, analizie sieci i powierzchni losowych.
Prof. Jurkiewicz cieszył się ogromnym uznaniem międzynarodowego środowiska naukowego. Był wielokrotnie zapraszany do wiodących światowych ośrodków naukowych. Z dłuższych pobytów naukowo-badawczych warto wymienić Uniwersytet w Utrechcie (1979 – 80, 1984 – 86), Uniwersytet w Marsylii (1982), Europejskie Centrum Badań Jądrowych CERN w Genewie (1983), Uniwersytet Paris-Sud w Orsay (1983 – 84, 1996), Instytut Nielsa Bohra w Kopenhadze (1990 – 91, 1994 – 95, 1997 – 98). Jerzy Jurkiewicz współpracował i przyjaźnił się wieloma uznanymi naukowcami, między innymi z prof. prof. Janem Ambjørnem, Renatą Loll, Maciejem Nowakiem, Zdzisławem Burdą, Andrzejem Krzywickim, Chrisem Korthals-Altesem, Gerardemusem ‘t Hooftem, Martinusem Veltmanem. Był wielokrotnie członkiem komitetów organizacyjnych prestiżowych międzynarodowych konferencji naukowych oraz występował jako mówca plenarny na kluczowych konferencjach naukowych w dziedzinie badań grawitacyjnych, macierzy losowych czy układów złożonych.
Profesor Jurkiewicz był również niezwykle aktywnym organizatorem projektów badawczych. Był m.in. koordynatorem znaczącego grantu europejskiego COCOS (Correlations in Complex Systems), kierownikiem grup badawczych w programach europejskich (projekty EUROGRID, ENRAGE), współorganizatorem projektu European Science Foundation, członkiem Centrum Doskonałości COPIRA, kierownikiem licznych grantów KBN i NCN, w tym NCN MAESTRO.
Dorobek naukowy prof. Jurkiewicza obejmuje ponad 150 prac opublikowanych w najlepszych światowych czasopismach naukowych i cytowanych ponad 5500 razy. W czasie swojej kariery naukowej prowadził rozliczne wykłady, zarówno w kraju jak i zagranicą, m.in. z matematycznych metod fizyki, numerycznych metod rachunkowych, kwantowej teorii pola i zaawansowanej mechaniki kwantowej oraz badania układów złożonych. Prof. Jurkiewicz wypromował pięciu doktorów, jego wychowankowie uzyskali już tytuły profesora oraz stopnie doktora habilitowanego.
Jerzy Jurkiewicz był nie tylko znakomitym naukowcem, ale również wspaniałym kolegą i współpracownikiem. Był osobą o olbrzymiej życzliwości i niezwykle głębokiej wiedzy i intuicji naukowej, prawdziwym mentorem kilku pokoleń fizyków.
Za swoje osiągnięcia i zasługi został odznaczony przez Prezydenta RP Złotym Krzyżem Zasługi.
Profesor Jerzy Jurkiewicz zmarł 30 listopada 2021 roku. Pozostawił pogrążone w smutku żonę Elżbietę, córki Annę i Katarzynę, oraz wnuki.